W pozycji autorstwa Dominique Chalvin i Jean-Louis Muller, „Kontrakt” został przedstawiony jako jedno z głównych narzędzi analizy transakcyjnej, szczególnie w kontekście pracy z samym sobą. W części pierwszej tego artykułu zostaną opisane warunki oraz elementy które są ważne przy wypełnianiu kontraktu. W części drugiej zostanie przedstawiony sposób przystąpienia do kontraktu z samym sobą. 

Autorzy pokazują jakie warunki należy spełnić aby zawrzeć kontrakt z „Samym Sobą”. Pierwszy odnosi się do (1) zmiany ścisłego i konkretnego aspektu, problemu, elementu. Odwołując się do systemowego rozumienia problemów, analiza transakcyjna wskazuje, iż szukanie przyczyny w łańcuchu przyczyna – skutek może nie mieć początku i końca. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest interwencja w jakimkolwiek momencie cyklu, aby dokonać zmiany, która wpłynie na cały system. Drugi warunek to (2) postępowanie małymi krokami, gdyż kontrakt zakłada poprawę ograniczoną, konkretną zamiast wielkich i szerokich zmian. Gdyż jak piszą autorzy wystarczy poprawa detalu, aby uzyskać ważny i znaczący pożytek dla całości systemu. Kolejny warunek dotyczy (3) rozwoju tych elementów, które już umiemy robić. Należy rozumieć to w ten sposób, że kontrakt z samym sobą nie zakłada zmiany osobowości, ale rozwija to co osoba miała już okazję robić. Jest to nic innego jak wzmacnianie własnych zalet, pozytywnych darów czy talentów oraz przekształcanie wad w zalety. Na przykład: przekształcanie agresywności w dynamizm i kształtowanie zdolności przywódczych. Warunek czwarty (4) odnosi się do rozpoczęcia przemiany samego siebie, zamiast zmiany innych. Postępując w ten sposób zapobiegamy nawykom uczenia innych jak mają postępować i podążania za nierealnymi marzeniami o zmianie ich zachowania. W związku z tym kontrakt odpowiada na pytanie: „Co mam zrobić, by mieć lepsze relacje z innymi takimi jakimi są?”. Ostatni warunek jaki należy spełnić związany jest z (5) czasem jaki potrzebuje osoba na przygotowanie i analizowanie. Warunek ten należy rozumieć, iż w sytuacji działania, osoba jest tak pochłonięta sytuacją, że nie ma czasu na przygotowywanie i analizowanie. Dlatego też najlepsze chwile są przed i po działaniu. Występują w momencie zastanawiania się nad tym, co się wydarzy, aby przewidzieć trudności i wyobrazić sobie różne możliwe zachowania. A tym samym szukać pozytywnej energii do działania. Lub analizując to, co się wydarzyło, żeby znaleźć pozytywne zachowania zastępcze, które można wykorzystać w często powtarzających się sytuacjach.   Powyższe warunki zawierają dwa zestawy elementów: Ochronę (O), Pozwolenie (P) i Moc (M) oraz Realizm (R), Motywację (Mo) i Skuteczność (S). Tak więc kontrakt powinien chronić (O) osobę, która go podejmuję, będąc jednocześnie roztropnym i realistycznym (R). Osoba podejmująca kontrakt wie, że jego zachowanie będzie wywierać pozytywne skutki na niego samego i jego otoczenie. To pozytywny aspekt Rodzica (szczególnie normatywnego) upewni się w ochronie Dziecka (szczególnie pozytywny aspekt Dziecka przystosowanego) i aktywuje ten stan. Kolejny element, jakim jest pozwolenie (P) polega na zniesieniu zakazów. Osoba uzyskuje wówczas poczucie wolności do wprowadzenia zmiany. Poczucie to daje moc powiedzenia sobie: „Chcę zrobić dla siebie coś dobrego”. Za czym idzie motywowane (Mo). W tym przypadku pozwolenie to nic innego jak aktywacja stanu Rodzica opiekuńczego, które daje komunikat do Dziecka Wolnego. Dzięki tym dwóm elementom (O i P) osoba ma możliwość wcielenia pozytywnej energii w realizację swojego projektu zmiany. Wówczas moc (M) daje środki praktyczne, aby skutecznie doprowadzić własne działanie do końca, a dzięki jasnemu kontraktowi, występuję skuteczność osiąganiu celu. W przypadku braku mocy lub skuteczności osoba taka popada w rozpacz. Moc jest zapewniana przez stan Dorosłego, a poprzez zastosowanie skutecznej strategii działania jest realizacja kontraktu.     Graficznie proces ten można przedstawić następująco:  

  Podsumowując aby kontrakt się powiódł, trzeba najpierw upewnić się, co do realizmu (Ochrony) tego projektu, następnie jego motywacji (Pozwolenia) i w końcu, jeżeli realizm i motywacja są wystarczające, przyjrzeć się skutecznym strategiom przystąpienia do dzieła (Moc). Jeżeli są obecne realizm i motywacja, pojawia się łatwa do rozwinięcia energia strategii. Jeżeli w tym momencie ujawnia się bierność, znaczy to, że motywacja i realizm nie są wystarczająco silne.

Opracowanie dla www.analizatransakcyjna.pl na podstawie Chalvin D., Muller J.L., L’analyse Transactionnelle Guide Pratique. Pour Les Agents De Maitrise Et Les Techniciens, Paryż 1989 – na podstawie roboczego przekładu o. Julian P. Ilwicki, OCD (A. Konopka)

Drukuj / PDF